Patlayıcı Ortam Nedir?

Patlayıcı Ortam Nedir?
Patlayıcı Ortam Nedir?
Paylaş:
Başlıklar

Patlayıcı ortam nedir? Nasıl oluşur? Hangi maddeler sebep olur?

Patlayıcı ortam, ATEX 2014/34/EU direktifi ve ilgili yönetmeliklerde “Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı” olarak tanımlanmıştır. Yanıcı, parlayıcı, patlayıcı özellikler taşıyan gaz, toz ve buharların bulunduğu ortamlar endüstriyel tesislerde yüksek risk taşıyan alanların başında gelmektedir.

Peki bir ortamda yanma ve patlama oluşması için hangi koşulların bir arada olması gerekmektedir?

Tanımdan da anlaşılacağı üzere, bir ortamda yanma-patlama riski oluşabilmesi için 3 temel bileşenin bir arada olması gerekmektedir. Bu üç bileşen şunlardır:

Yanıcı madde (gaz, buhar, toz vb.)
Oksijen (yanmanın gerçekleşebilmesi için)
Ateşleme kaynağı (Kıvılcım, alev, çok sıcak yüzey vb.)

Bu üç bileşen literatürde patlama üçgeni (fire triangle) denilen tanımı oluşturmaktadır.

Tüm güvenlik önlemleri bu üç bileşenin bir araya gelmesini engellemek üzerine kurgulanmıştır. Bu üçgenin oluşmadığı her ortam yanma ve patlamaya karşı güvenli ortam olarak kabul edilmektedir.

Yanıcı maddeler nelerdir? Ortamı nasıl patlayıcı hale getirirler?

Yanıcı maddeleri temelde üç gruba ayırabiliriz; yanıcı gazlar, yanıcı sıvılar, yanıcı tozlar. Tek tek inceleyecek olursak:

Yanıcı Gazlar

Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı özellikler taşıyan gazların bulunduğu ortamlarda patlamanın gerçekleşmesi, yanıcı gazın ortamdaki havaya oranı ile ilişkilidir. Ortamdaki yanıcı bir gazın çok az veya çok fazla bulunması durumunda yanma veya patlama gerçekleşmez. Gazların yanıcı-patlayıcı olduğu bu aralığın sınırları alt patlama sınırı (Lower Explosive Limit, LEL) ve üst patlama sınırı (Upper Explosive Limit, kısaca UEL) olarak adlandırılır.

Örneğin, metan gazının alt patlama sınırı 4.4%, üst patlama sınırı ise 17%’dir. Metan gazı sızıntısı yaşanan bir ortamda, metan miktarı 4.4%’e ulaştığında ortam patlayıcı hale gelmiş demektir.

Yanıcı Sıvılar

Kaynama noktası düşük olan yanıcı sıvılar kolayca buharlaşabilmektedir. Bu tip buharlar bulundukları ortamın atmosferinde belirli bir miktara ulaştıklarında oksijen ve bir tetikleyici enerji kaynağı varsa yanma veya patlama gerçekleşir. Yanıcı sıvıların buharlarının atmosferdeki minimum ve maksimum patlama noktaları da yine LEL ve UEL olarak adlandırılır. Birçok yerde karşılaşabileceğimiz bilinen en yanıcı sıvılar petrol ürünleri olan benzin, tiner, uçak yakıtı, mazot gibi sıvılar ve çok çeşitli endüstrilerde kullanılan çözücü (solvent) sıvılardır.

Yanıcı Tozlar

Çeşitli çalışma alanlarındaki parlayıcı ve patlayıcı potansiyele sahip olan uçucu parçacıklardır. Normal sıcaklıklarda ve normal atmosferik basınç değerlerinde patlama potansiyeli taşırlar. Çeşitli çalışma alanlarında yüzeyler üzerinde film tabakası gibi birikebilir veya 500µm ve daha küçük boyutlardaki tozlar havada asılı kalarak patlayıcı bir ortam oluşturabilirler. Toz patlamaları, gaz patlamalarından daha tehlikeli ve tahrip gücü yüksek patlamalar olabilir. Tozlar yanıcı özelliklerine göre yanıcı ve yanıcı olmayan tozlar olarak ikiye ayrılır. İletkenlik özelliklerine göre ise iletken olan (elektriksel özdirenci 10.000Ωm veya daha düşük), iletken olmayan (elektriksel özdirenci 10.000Ωm veya daha yüksek) olarak ikiye ayrılır.

Toz patlamalarına:

⦁ Sıcak yüzeyler
⦁ Mekanik kıvılcımlar
⦁ Akkor metal parçacıklar
⦁ Sürtünme, statik elektrik gibi kaynaklar sebep olabilir.

Gaz patlamalarında karşılaştığımız patlama üçgeni, yanıcı tozlarda patlama beşgenine dönüşmektedir.  Patlama beşgenini oluşturan faktörler şunlardır:

⦁ Yanıcı toz
⦁ Oksijen
⦁ Kapalı alan
⦁ Asılı halde toz
⦁ Kıvılcım veya bir enerji kaynağı

 

Yazar: Karf&Scoot
İzinsiz kopyalanması ve kaynak gösterilmeden alıntılanması yasaktır.

İlgili Yazılar

Bültenimize Abone Olun

Yeni Ürünlerimiz Hakkında Bilgileri ve Son Yazılarımızı Kaçırmamak İçin Email Bültenimize Abone Olabilirsiniz